Denizel ekosistemin düzenlenmesinde köpek balıklarının etkisi oldukça büyük. Ancak köpek balıklarının Brezilya kıyılarında bulunan türlerinde, geçen ay ciddi oranda kokaine rastlandı. Tüketildiği takdirde insana da geçebilen bu kokain halk sağlığı için de tehdit oluşturuyor. Yaşananların nesli tükenmekte olan köpek balıklarını, dünyayı nasıl etkileyebileceğini ve olası riskleri Prof. Dr. Deniz Ayas değerlendirdi.
Gün geçtikçe hayvanların yaşam alanlarında çeşitli bozulmalar meydana geliyor. Bu kez de Brezilya kıyılarında vücutlarında yüksek oranda kokain bulunmasıyla gündeme gelen köpek balıklarına rastlandı. Geçen yıl Florida’da köpek balıkları, vücutlarında kokain bulunmasıyla gündem konusu olmuştu. Uzmanlar, Brezilya’da yaşayan köpek balıklarının vücutlarında bulunan kokain miktarının, diğer bölgelerde yaşayan köpek balıklarının vücudunda bulunan kokain oranına kıyasla şaşırtıcı derecede fazla olduğu yönünde açıklamalar yaptı. Deniz ekosistemini düzenlemede büyük rol oynayan köpek balıkları nesli tükenme riski yaşıyorken, bu durum yaşanan riskin oranını daha da büyütüyor. Brezilya kıyılarında yaşayan köpek balıklarında neden kokain bulunduğunu ve beraberinde getirdiği riskleri Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Ayas değerlenirdi.
VAR OLAN TEHDİT DAHA DA ARTIYOR
Denizde yaşayan canlılarda bulunan kokain, besin zincirinde özellikle ‘apex predator’ denilen köpek balığı gibi türlerde yoğun miktarda görülüyor. Uzmanlar bunun nedeninin insan dışkısından veya laboratuvar atıklarından kaynaklanabileceği yönünde açıklamalar yaptı. Bu noktada besin zinciriyle ilgili yapılan çalışmaların çok çarpıcı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Ayas köpek balıklarının neslinin tükenme hızının arttığını dile getirdi. Prof. Dr. Deniz Ayas köpek balıklarının yok olma tehdidiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, “Köpek balıkları denizel ekosistemi düzenlemede önemli rolleri olan, balıkçılık tehdidiyle yüz yüze olan yani aşırı bir oranda popülasyonlarının azaldığını gördüğümüz çok önemli bir grup. Köpek balığı türlerinin yaklaşık yüzde 30’ u ila 35’i yok olma tehdidiyle karşı karşıya. Kalan diğer türleri ise kırılgan hale gelmiş durumda. Bu anlamıyla ekosistem için bu kadar hayati rol oynayan ve besin zincirinde regülasyon görevi olan bu köpek balığı türlerinde kokain, genel psikostimülan ilaçlar ve onun metaboliklerinin yüksek oranda birikiyor olması aslında bunların neslinin devamlılığı yönünde ikinci bir tehdit olarak karşımıza çıkıyor. Üreme metabolizmaları üzerinde negatif etkileri olduğu için kokain ve onun metaboliklerinin, yok olma tehditlerini bir kat daha artırıcı özellik gösteriyor. Çünkü üreme fizyolojisini etkileyen maddeler ve ilaçlar, o türün hayatta kalması ya da sağlıklı yavru vermesi yönünde en büyük engellerden bir tanesi oluyor” dedi. Ayas, zaten popülasyonları azalmış olan köpek balıklarında kokain bulunmasının, bu canlıların neslinin tükenme hızını artırdığını dile getirdi.
YUKARIYA DOĞRU BİRİKEREK GİDEN TEHLİKE
Ayas, yaptığı araştırmalarda Brezilya’nın Rio De Jenario şehrinde yoğun illegal madde kullanımının yaygın olduğunu ve yine aynı şehirde yetersiz arıtma süreçlerinin olduğunu öğrendiği bilgisini paylaştı. Kesik burunlu köpek balığı türlerinin kokaine daha fazla maruz kaldığına ifadelerinde yer veren Ayas, “Bu kesik burun köpek balığı türleri de kıyı zonunda yaşıyor. Apex predatorler, yani besin zincirinin en üstünde olan türler bulunduğu bölgeyi terk etmedikleri için kokaine daha yoğun maruz kaldıklarını gördük. Besin zincirinde biyoasimilasyon dediğimiz bir mekanizma var. Yani fitoplanktonlardan zooplanktonlara, zooplanktonlardan suyu filtre ederek süzen bivalvia dediğimiz midyelere, midyelerden onlarla beslenen balıklara, onlarla beslenen daha üst predatör balıklara ve köpek balıklarına uzanan bir besin zinciri düşündüğümüzde bu kokain ve metaboliklerinin alt besin zincirinin alt trafik seviyelerinde daha az biriktiğini ama yukarıya doğru birikerek katbekat arttığını kolaylıkla söyleyebiliriz” diyerek değerlendirdi. Ayas, insanlar üzerinde etkisi olan psikostimülanların yani narkoz etkisi gösteren ilaçların daha alt evrimsel bir grup olan köpek balıklarında, diğer canlı gruplarında da benzer davranışsal etkiler gösterebileceğinin kolaylıkla söylenebileceğini belirtti.
